Vergunning mantelwoning: regels, voorwaarden en tips

Een veelgestelde vraag bij het plaatsen van een mantelwoning is of er een omgevingsvergunning nodig is. Gelukkig is het in veel gevallen mogelijk om een mantelwoning vergunningsvrij te plaatsen. Toch zijn er voorwaarden waaraan u moet voldoen. In deze pagina leggen we u uit wat de regels zijn, wanneer u wel of geen vergunning nodig hebt en wat u moet regelen met uw gemeente.

Wanneer is een mantelwoning vergunningsvrij?

Volgens het Besluit omgevingsrecht (Bor) mag u in veel gevallen een mantelwoning plaatsen zonder omgevingsvergunning. Dit geldt met name als het om tijdelijke huisvesting gaat van een persoon die aantoonbaar zorg nodig heeft.

Belangrijkste voorwaarden:

De mantelwoning staat op hetzelfde perceel als de hoofdwoning.
De persoon die er woont heeft een medische zorgbehoefte.
Er is sprake van informele zorg door een naaste (mantelzorger).
De woning is tijdelijk en wordt verwijderd als de zorgbehoefte stopt.
De mantelwoning wordt geplaatst binnen het bouwvlak van uw perceel.

Let op: hoewel dit landelijk is vastgelegd, mag elke gemeente aanvullende eisen stellen. Het blijft dus belangrijk om vooraf contact op te nemen met de afdeling vergunningen van uw gemeente.

Wat is een mantelwoning volgens de wet?

Een mantelwoning wordt juridisch gezien als een bijgebouw dat tijdelijk wordt gebruikt voor mantelzorg. Zolang het gebouw voldoet aan de bouwregels voor bijbehorende bouwwerken én gebruikt wordt in het kader van mantelzorg, zijn gemeenten vaak bereid om mee te werken.

Mantelzorg moet aantoonbaar zijn. Dit kan via een verklaring van een huisarts of wijkverpleegkundige waarin staat dat de bewoner zorg nodig heeft.

Wanneer heeft u wél een vergunning nodig?

In sommige situaties is een vergunningsaanvraag toch noodzakelijk. Bijvoorbeeld als:

De mantelwoning buiten het bouwvlak wordt geplaatst.
Het gebouw afwijkt van de maximale toegestane afmetingen.
Uw perceel valt onder beschermd stads- of dorpsgezicht.
U in een buitengebied of Natura 2000-gebied woont.
U een bestaande woning intern wilt splitsen.

Twijfelt u of u vergunningsvrij mag bouwen? Vraag dan een vooroverleg aan bij uw gemeente. Zij kunnen aangeven wat er in uw situatie mogelijk is.

Hoe vraagt u een vergunning aan?

Is een vergunning toch vereist? Dan vraagt u deze aan via het Omgevingsloket online. Hierbij levert u onder meer aan:

Een situatietekening van uw perceel
Een bouwtekening van de mantelwoning
Een onderbouwing van de zorgbehoefte
Eventueel een verklaring van een arts of zorginstelling

Na indiening beoordeelt de gemeente of het bouwplan past binnen het bestemmingsplan, het bouwbesluit en het beleid rondom mantelzorg.

Hoe lang mag een mantelwoning blijven staan?

Zolang er sprake is van een aantoonbare zorgrelatie, mag een mantelwoning blijven staan. Vervalt de zorgbehoefte, dan moet de woning verwijderd worden. Gemeenten controleren dit soms steekproefsgewijs of na melding.

Let op: sommige prefab mantelwoningen zijn verplaatsbaar, wat het eenvoudiger maakt om aan deze eis te voldoen.

Belangrijke aandachtspunten bij plaatsing

Bij het plaatsen van een mantelwoning is het goed om verder te kijken dan alleen de vergunning. Denk ook aan:

De toegankelijkheid van het terrein
Nutsvoorzieningen zoals water, stroom en riool
Privacy voor beide huishoudens
Brandveiligheid en ventilatie
Bereikbaarheid voor zorgverleners

Laat u goed adviseren door een specialist of leverancier die ervaring heeft met dit soort projecten.

Advies: overleg altijd met uw gemeente

Hoewel er landelijke regels bestaan, is het lokale beleid leidend. Gemeenten mogen aanvullende eisen stellen en hanteren soms een eigen interpretatie van de wetgeving. Daarom is het aan te raden om altijd vooraf contact op te nemen met uw gemeente. Zij kunnen uw plannen toetsen en aangeven of u vergunningsvrij mag bouwen of een aanvraag moet indienen.

Conclusie: vergunning mantelwoning vaak niet nodig, maar check het goed

Een mantelwoning is in veel gevallen vergunningsvrij te plaatsen, zolang aan de voorwaarden wordt voldaan. Toch is elk perceel en elke situatie uniek. Informeer daarom altijd bij uw gemeente en laat u goed adviseren. Zo voorkomt u verrassingen en kunt u met een gerust hart zorgen voor uw naaste in een comfortabele, toegankelijke woonomgeving.